Gia đình và người thân của trẻ rối loạn phổ tự kỷ đóng vai trò quan trọng trong cách dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ. Sẽ có những khó khăn nhất định trong quá trình học dẫn đến hiệu quả không như mong muốn, vậy cùng Trung tâm VMC tìm hiểu xem cách dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ hiệu quả và khoa học nhất.
Tổng quan về rối loạn phổ tự kỷ
Rối loạn phổ tự kỷ (Autism Spectrum Disorder – ADS) là một rối loạn phát triển thần kinh bẩm sinh, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, ngôn ngữ, hành vi và xã hội của trẻ. Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có khoảng 1 trẻ em trên 160 bị rối loạn phổ tự kỷ trên toàn thế giới.
Nguyên nhân của rối loạn phổ tự kỷ chưa được xác định rõ ràng, nhưng có thể liên quan đến các yếu tố di truyền, môi trường hoặc sự kết hợp của cả hai. Cách chuẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ dựa vào các triệu chứng nhận thấy ở trẻ, bao gồm:
Khó khăn trong việc thiết lập và duy trì sự tương tác xã hội với người khác
Khó khăn trong việc sử dụng và hiểu ngôn ngữ và các dấu hiệu phi ngôn ngữ
Có những hành vi lặp đi lặp lại, bám vào thói quen hoặc quan tâm đặc biệt đến một số đối tượng hoặc chủ đề
Các nguyên tắc cơ bản trong cách dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ
Khi dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ, bạn cần tuân theo các nguyên tắc cơ bản trong cách dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ sau:
Tôn trọng và thấu hiểu trẻ: Mỗi trẻ rối loạn phổ tự kỷ là một cá nhân riêng biệt, có những nhu cầu, khả năng và sở thích khác nhau nên bạn không nên so sánh hay ép buộc trẻ theo tiêu chuẩn của người bình thường. Bạn cần lắng nghe và quan sát trẻ để hiểu được những gì trẻ muốn và cần.
Tạo môi trường an toàn và thân thiện cho trẻ: Một không gian sống và học tập thoải mái, yên tĩnh và có tính nhất quán sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn, kiểm soát tốt. Bạn nên giới hạn những kích thích quá mức từ âm thanh, ánh sáng hay chuyển động.
Thích ứng với nhu cầu, khả năng và sở thích của trẻ: Bạn cần tìm ra cách nuôi dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ phù hợp với mức độ nặng nhẹ của rối loạn, mục tiêu học tập và sự phát triển của trẻ. Bạn cũng nên tận dụng những thế mạnh và niềm đam mê của trẻ để kích thích trẻ học hỏi và khám phá.
Khuyến khích và khen ngợi trẻ: Khuyến khích trẻ thử những điều mới mẻ, đối diện với những thách thức và vượt qua những khó khăn để tìm kiếm cơ hội thành công và tự tin hơn. Bạn cũng nên khen ngợi trẻ khi trẻ làm được những điều tốt, tiến bộ hay cố gắng.
Hợp tác với các chuyên gia và cộng đồng: Bạn cần tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia về rối loạn phổ tự kỷ, như bác sĩ, giáo viên, nhà tâm lý hay nhà nghiên cứu. Ngoài ra, việc tham gia vào các hoạt động của các tổ chức hay cộng đồng liên quan đến rối loạn phổ tự kỷ giúp bạn học hỏi, chia sẻ và đồng hành cùng nhau.
Các nguyên tắc cơ bản trong cách dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ
Các hoạt động và trò chơi để dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ
Ngoài việc áp dụng các phương pháp dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ, bạn cũng có thể sử dụng các hoạt động và trò chơi để dạy trẻ các kỹ năng giao tiếp, ngôn ngữ, hành vi và xã hội. Dưới đây là một số hoạt động và trò chơi mà bạn có thể thử chơi với trẻ:
Hoạt động nhận biết cảm xúc qua gương mặt: Bạn có thể dùng các hình ảnh hoặc biểu tượng cảm xúc để dạy trẻ nhận biết các cảm xúc khác nhau qua gương mặt như chỉ ra gương mặt nào đang vui, buồn, giận, sợ hay ngạc nhiên. Sau đó bạn hãy để trẻ bắt chước lại các biểu hiện cảm xúc đó.
Hoạt động luyện tập bắt âm: Các đồ chơi âm thanh hoặc các bài hát đơn giản giúp bé bắt âm dễ dàng hơn, bé có thể lặp lại sau bạn các âm thanh hay từ ngữ mà bạn phát ra. Ngoài ra, việc để trẻ nhận biết và chỉ rõ các âm thanh trong môi trường xung quanh cũng một phần tạo cảm giác an toàn cho bé.
Hoạt động học từ vựng qua hình ảnh: Bạn có thể dùng các flashcard hoặc sách tranh để dạy trẻ học từ vựng, yêu cầu trẻ nói tên hoặc chỉ vào các hình ảnh đó. Bạn cũng có thể yêu cầu trẻ ghép các hình ảnh với nhau theo các chủ đề như màu sắc, hình dạng, số lượng hay loại vật.
Hoạt động học câu hỏi và câu trả lời: Ở một độ tuổi nhất định, bé có thể học trả lời các câu hỏi về tên tuổi, sở thích, gia đình hay bạn bè để có thể giao tiếp với người khác. Bạn và bé hỏi đáp qua lại để làm quen dần với sự tương tác trong giao tiếp, trong xã hội.
Hoạt động học nhận biết màu sắc, hình dạng, số đếm: Nên dùng đồ chơi màu sắc, hình dạng để giúp trẻ nhận biết các thuộc tính. Bạn có thể chỉ đến màu, hình dạng, hoặc số và yêu cầu trẻ nói tên.
Trò chơi xếp hình theo mẫu: Cung cấp một mẫu hình và các miếng xốp hoặc gỗ để trẻ học cách xếp theo mẫu. Đồng thời, trẻ cũng có thể tự do sáng tạo ra các hình khác.
Trò chơi xếp ghép các đồ vật: Dùng đồ chơi có nhiều bộ phận để giảng dạy cách ghép lại đồ vật hoàn chỉnh. Trẻ cũng có thể tự do kết hợp các bộ phận để tạo ra đồ vật mới.
Trò chơi xếp hàng, chờ đợi, chia sẻ: Dạy trẻ cách xếp hàng và chờ đợi qua các đồ chơi hay đồ ăn. Yêu cầu trẻ tuân thủ luật lệ chung và chia sẻ với người khác.
Trò chơi nhận biết và bày tỏ cảm xúc: Bạn có thể dùng các biểu tượng cảm xúc hoặc các câu chuyện ngắn để dạy trẻ học cách nhận biết và bày tỏ cảm xúc của mình và người khác và bắt chước lại cảm xúc đó. Khi kể cho trẻ nghe một câu chuyện ngắn, bạn nên yêu cầu trẻ nói ra cảm xúc của nhân vật trong câu chuyện hay cảm xúc của chính mình khi nghe xong câu chuyện.
Trò chơi mô phỏng các tình huống xã hội: Bạn có thể dùng các trò chơi mô phỏng các tình huống xã hội để dạy trẻ học cách ứng xử với người khác trong các hoàn cảnh khác nhau. Bạn có thể trẻ cùng tham gia vào các trò chơi như:
Trò chơi chào hỏi, giới thiệu bản thân
Trò chơi mời, cảm ơn, xin lỗi
Trò chơi đóng vai các nhân vật trong gia đình, trường học hay cộng đồng
Trò chơi giải quyết xung đột, hợp tác, thỏa hiệp
Trò chơi thể hiện sự quan tâm, thân thiện, tôn trọng với người khác.
Các hoạt động và trò chơi để dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ
Bạn có thể dùng các đồ chơi, biểu tượng cảm xúc, câu chuyện ngắn hoặc video để minh họa cho các tình huống xã hội. Bạn cũng có thể yêu cầu trẻ nói ra hoặc hành động theo cách mà người khác mong đợi trong các tình huống đó từ đó đưa ra gợi ý hoặc chỉnh sửa cho trẻ nếu trẻ ứng xử không phù hợp.
Tổng kết
Trong bài viết này, chúng tôi hy vọng bài viết này sẽ giúp bạn có được những cách dạy trẻ rối loạn phổ tự kỷ hiệu quả và khoa học nhất. Đừng quên rằng, mỗi đứa trẻ rối loạn phổ tự kỷ là một cá nhân đặc biệt, có những nhu cầu, khả năng và sở thích riêng nên bố mẹ hãy luôn tôn trọng và thấu hiểu trẻ, tạo cho trẻ một mội trường an toàn và thân hiện để trẻ phát triển toàn diện.
Trung tâm VMC giới thiệu một số khóa học về rối loạn phổ tự kỷ sau:
