Bạn có biết rằng rối loạn phát triển là một trong những vấn đề sức khỏe tâm thần thường gặp ở trẻ em? Hiện nay có khoảng 10-20% trẻ em trên toàn thế giới bị rối loạn phát triển, nếu không được nhận diện và can thiệp sớm thì có dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, Trung tâm VMC sẽ chia sẻ cho bạn nguyên nhân, triệu chứng và cách can thiệp hiệu quả.

Rối loạn phát triển là gì?

Những tình trang này gây ảnh hưởng đến các hoạt động sinh hoạt hàng ngày và thậm chí kéo dài trong suốt đời của một đứa trẻ. Nếu trẻ không phát triển theo các mốc phát triển quan trọng so với các trẻ cùng tuổi hoặc chúng đang có vấn đề về cách học, nói và di chuyển, hãy nói chuyện và chia sẻ với bác sĩ những lo lắng của bạn nhé.

Nguyên nhân trẻ rối loạn phát triển

Rối loạn phát triển ở trẻ em có nhiều nguyên nhân khác nhau, có thể do di truyền, môi trường, dinh dưỡng,… Dưới đây là một số nguyên nhân của rối loạn phát triển:

• Yếu tố di truyền: Một số rối loạn phát triển có thể do kế thừa từ bố mẹ hoặc do các biến đổi gen bất thường trong quá trình hình thành. Trẻ mắc hội chứng Down là một ví dụ điển hình của dạng này, nguyên nhân là trong quá trình giảm phân phôi thai thì thừa một nhiễm sắc thể số 21. Hay hội chứng Fragile X là hội chứng gãy nhiễm sắc thể giới tính X do khuyết thiếu trong gen FMR1.
• Yếu tố môi trường: Môi trường bất lợi, độc hại cũng có thể gây ra một số rối loạn phát triển. Các chất độc hại như chì, thuốc lá hoặc rượu trong khi mang thai có thể gây ra các dị tật bẩm sinh, ảnh hưởng đến phát triển não bộ hay thiếu thốn tình cảm, bạo lực gia đình hoặc xã hội có thể gây ra các rối loạn về cảm xúc và xã hội ở trẻ em.
• Yếu tố dinh dưỡng: Thiếu dinh dưỡng trong giai đoạn đầu đời ảnh hưởng nghiêm trọng đến thể chất và trí tuệ của trẻ em. Ví dụ như thiếu vitamin B12, axit folic hoặc sắt nghiệm trọng trong khi mang thai có thể gây ra các rối loạn về máu hoặc não bộ ở thai nhi.
• Yếu tố nhiễm trùng: Nhiễm vi-rút Rubella, Toxoplasma gondii hoặc Cytomegalovirus trong khi mang thai là yếu tố nghiêm trọng có thể gây ra các dị tật bẩm sinh hoặc ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ của trẻ. Hay khi bị nhiễm vi-rút Sởi, Quai bị hoặc Mumps trong thời thơ ấu mà không có biện pháp kịp thời có thể gây ra các biến chứng về tai, mắt hoặc não ở trẻ em.
• Yếu tố chấn thương hoặc bệnh lý: Trong quá trình sinh nở trẻ bị thiếu oxy hoặc chấn thương sọ não do tai nạn,… gây ảnh hưởng đến não bộ và sự phát triển của trẻ.

Các triệu chứng của trẻ rối loạn phát triển

Rối loạn phát triển ở trẻ em sẽ có những biểu hiện qua những triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ của rối loạn. Khi gặp một số biểu hiện dưới đây, bố mẹ nên đưa trẻ đi kiểm tra sớm nhất có thể nhé:

Rối loạn ngôn ngữ phát triển:

Có thể nói đây là loại rối loạn đáng lo ngại vì nó ảnh hưởng lớn đến đời sống và giao tiếp của trẻ, trẻ sẽ có các khó khăn về ngôn ngữ như nói, đọc hay viết. Một số triệu chứng có thể kể đến là:

• Không biết cách sử dụng từ, ngữ pháp, hay phát âm đúng
• Không biết cách kể chuyện hay nêu lên ý kiến
• Không thể đọc hay viết giống như các bạn cùng lứa
• Không nói hay nói ít khi ở tuổi mẫu giáo

Rối loạn học tập:

Các triệu chứng của rối loạn học tập liên quan đến khó khăn về học tập như tính toán, đọc hiểu, viết chính tả hay giải quyết vấn đề:

• Không thể nhận biết, phát âm hay viết các chữ cái
• Không thể hiểu ý nghĩa, ngữ cảnh của văn bản
• Không thực hiện được các phép tính cơ bản hay các bài toán rất đơn giản
• Không thể sắp, tổ chức hay nói lên ý nghĩ của mình

Rối loạn vận động

Rối loạn vận động liên quan đến các hoạt động thường ngày như đi, nhảy, chạy thì có thể dễ nhận biết hơn:

• Không thể duy trì thăng bằng, phối hợp hoặc nhịp điệu khi vận động
• Không biết điều khiển các cơ, khớp hay gân của cơ thể
• Không biết cách thích ứng các thay đổi về không gian, thời gian hoặc những nơi đông đúc

Rối loạn phổ tự kỷ

Là một loại rối loạn gây khó khăn đáng kể về xã hội, giao tiếp, hành vi hay thể hiện cảm xúc. Các dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ bắt đầu từ thời thơ ấu và thường kéo dài trong suốt cuộc đời:

• Không biết cách nói chuyện, nghe hiểu hay duy trì cuộc hội thoại với người khác
• Không thể hiện, kiểm soát được cảm xúc, hay tức giận
• Không phản ứng với các dấu hiện phi ngôn ngữ như ánh mắt, nét mặt hay ngữ điệu như tránh giao tiếp bằng mắt hoặc thích ở một mình
• Có những hành vi lặp đi lặp lại, quá khứng hoặc quá kén chọn về các sở thích, thói quen hoặc hoạt động

Rối loạn phát triển điều trị như thế nào?

Rối loạn phát triển ở trẻ em có thể điều trị bằng các cách sau:

Can thiệp sớm

Can thiệp sớm là can thiệp ngay khi bố mẹ có những nghi ngờ mặc rối loạn phát triển mà có thể không đợi đến khi chẩn đoán chắc chắn, thông thường can thiệp sẽ trong độ tuổi mầm non (dưới 6 tuổi). Can thiệp sớm bao gồm các hoạt động như chơi, học, luyện tập hoặc tư vấn do các chuyên gia hoặc bố mẹ hướng dẫn.

Giáo dục đặc biệt

Là chương trình giáo dục được thiết kế riêng nhằm cung cấp cho trẻ em bị rối loạn phát triển  một một trường học tập phù hợp với nhu cầu và khả năng của chúng. Theo thống kê của WHO năm 2019 thì 15% trẻ em và thanh thiếu niên mắc các rối loạn phát triển và họ luôn có nhu cầu và mong muốn tham gia các hoạt động như những người bình thường còn lại và giáo dục đặc biệt sẽ giúp họ làm điều đó.

Giáo dục đặc biệt dựa vào các hành vi của trẻ sẽ sử dụng các phương pháp, chương trình, những nội dung mang tính thích nghi cho trẻ rối loạn phát triển, có nhu cầu hoạt động, vui chơi, học tập theo khả năng của trẻ đó.

Bạn có thể tham khảo các khóa học sau:

Kỹ năng chơi tương tác với trẻ rối loạn phát triển

Hiểu về giao tiếp của trẻ rối loạn phát triển

Thấu hiểu và hỗ trợ hành vi của trẻ rối loạn phát triển

Trị liệu tâm lý

Đây là phương pháp điều trị để cải thiện khu vực xã hội và cảm xúc của trẻ bị rối loạn phát triển. Trị liệu tâm lý có thể được tiến hành từ khi được phát hiện đến khi trẻ có thể tự quản lý được hành vi và cảm xúc của mình.

Các hoạt động của trị liệu tâm lý như nói chuyện, chơi, vẽ, chơi nhạc hoặc có thú cưng sẽ do các chuyên gia tâm lý hướng dẫn. Chúng thường được tiến hành theo cá nhân, nhóm hoặc gia đình tùy thuộc vào nhu cầu và khả năng của trẻ.

Dược lý

Dược lý sẽ giúp giảm bớt các triệu chứng khó chịu hoặc nguy hiểm của rối loạn phát triển ở trẻ em. Nó sẽ được tiến hành nếu như các phương pháp trên không hiệu quả và trẻ tự làm tổn thương chính mình hoặc gây tổn thương cho người khác.

Dược lý có thể bao gồm việc sử dụng các loại thuốc an thần, chống lo âu, chống trầm cảm, co giật sẽ do bác sĩ kê đơn và theo dõi. Tuy nhiên các loại thuốc này có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ, khô miệng, tăng cân hoặc giảm ham muốn tình dục

Hỗ trợ xã hội

Là phương pháp được tiến hành trong suốt quá trình điều trị và sau khi kết thúc điều trị, phương pháp nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của trẻ bị rối loạn phát triển và gia đình của họ.

Hỗ trợ xã hội bao gồm các hoạt động như cung cấp thông tin, tài liệu, tư vấn, tài chính, chăm sóc hoặc cộng động do các tổ chức phi chính phủ, nhà nước hoặc tình nguyện cung cấp. Hỗ trợ xã hội giúp cho trẻ bị rối loạn phát triển và gia đình của họ giảm bớt căng thẳng, cô đơn, khủng hoảng và kỳ thị.

Hy vọng những thông tin trên mà Trung tâm VMC cung cấp sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về rối loạn phát triển ở trẻ em và có thể hỗ trợ cho trẻ em bị rối loạn phát triển một cách hiệu quả.