Những năm gần đây, tỷ lệ mắc chứng rối loạn phát triển lan tỏa ngày càng tăng, gây ảnh hưởng đến sự phát triển về ngôn ngữ, giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ em. Vậy chúng ảnh hưởng như thế nào và làm sao để hỗ trợ và chăm sóc trẻ một cách tốt nhất. Cùng theo dõi bài viết này cùng Trung tâm VMC nhé!
Rối loạn phát triển lan tỏa (Pervasive Developmental Disorder – PDD) là một thuật ngữ được sử dụng để chỉ một nhóm các rối loạn liên quan đến sự phát triển của trẻ em. Theo Hiệp hội Tâm thần học Mỹ có 5 loại rối loạn phát triển lan tỏa, bao gồm:
Vì đây là một rối loạn phổ biến nhất trong nhóm rối loạn phát triển lan tỏa, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi của trẻ em nên chúng thường được thay thế cho nhau. Trẻ em mắc ASD thường có những khó khăn trong việc hiểu cảm xúc và ý định của người khác, thiếu kỹ năng giao tiếp phi ngôn ngữ, lặp lại những từ ngữ hoặc hành vi cố định, có những sở thích hay quan tâm kỳ lạ.
Không có số liệu chính xác nào về những người được chẩn đoán mắc bệnh rối loạn lan tỏa sự phát triển từ trước đến nay, nhưng theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) thì có 1 trẻ mắc rối loạn phổ tự kỷ trong 68 trẻ và tỷ lệ này xảy ra ở bé trai gấp 5 lần so với bé gái. Đây là một con số không hề nhỏ và cần sự quan tâm và hỗ trợ của cộng đồng.
Rối loạn Asperger ít nghiêm trọng hơn rối loạn phổ tự kỷ, nó ảnh hưởng chủ yếu đến khả năng tương tác xã hội của trẻ em. Trẻ mắc Asperger thường có chỉ số thông minh bình thường hoặc cao, có khả năng ngôn ngữ tốt, nhưng lại thiếu kỹ năng giao tiếp xã hội, khó hiểu biểu hiện cảm xúc của người khác, có những sở thích hay quan tâm rất chuyên sâu và cụ thể.
Đây là một loại rối loạn hiếm gặp và chỉ ảnh hưởng đến các bé gái, do một đột biến gen xảy ra sau khi sinh. Trẻ em mắc Rett thường có sự phát triển bình thường trong 6-18 tháng đầu tiên, sau đó bị suy giảm về khả năng ngôn ngữ, giao tiếp, tương tác xã hội và vận động, có những biểu hiện đặc trưng như lắc tay liên tục, giảm sự quan tâm đến môi trường xung quanh, có những cơn co giật hay hô hấp bất thường.
Rối loạn phát triển lan tỏa không đặc hiệu được chẩn đoán khi trẻ có một số triệu chứng của ASD hoặc Asperger, nhưng không đủ để được chẩn đoán là mắc hai rối loạn này. Những đứa trẻ mắc PDD-NOS thường có những khó khăn trong việc giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi, nhưng ở mức độ nhẹ hơn so với trẻ em mắc ASD hoặc Asperger.
Là một rối loạn ảnh hưởng đến khả năng chú ý, kiểm soát hành vi và tổ chức nên trẻ mắc ADHD thường có những biểu hiện như hay quên, lơ là, mất tập trung, hay nói nhiều, hay xao lãng, hay vận động quá mức, khó nghe lời.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ mắc rối loạn phát triển lan tỏa trên thế giới là khoảng 1/160 trẻ em. Tại Việt Nam, theo Bộ Y tế, tỷ lệ mắc bệnh rối loạn lan toả sự phát triển là khoảng 0.1-0.2% trẻ em. Đây là những con số còn khá thấp so với thực tế, do có nhiều trường hợp không được phát hiện và chẩn đoán kịp thời.
Các nguyên nhân gây ra rối loạn phát triển lan tỏa chưa được xác định rõ ràng, chúng có thể liên quan đến nhiều yếu tố khác nhau như:
Các triệu chứng của rối loạn phát triển lan tỏa có thể khác nhau tùy theo từng loại rối loạn, nhưng có một số triệu chứng chung:
| Loại rối loạn phát triển lan tỏa | Triệu chứng riêng biệt |
| Rối loạn phổ tự kỷ | Có những khó khăn nghiêm trọng trong việc giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi. Có những khả năng đặc biệt về trí nhớ, âm nhạc, nghệ thuật hoặc toán học. Có những biến động về chỉ số thông minh, từ thấp đến cao. |
| Rối loạn Asperger | Có những khó khăn ít nghiêm trọng hơn ASD trong việc tương tác xã hội. Có khả năng ngôn ngữ tốt, nhưng thiếu kỹ năng giao tiếp xã hội. Có chỉ số thông minh bình thường hoặc cao. Có những sở thích hay quan tâm rất chuyên sâu và cụ thể. |
| Rối loạn Rett | Có sự phát triển bình thường trong 6-18 tháng đầu tiên, sau đó bị suy giảm về khả năng ngôn ngữ, giao tiếp, tương tác xã hội và vận động. Có những biểu hiện đặc trưng như lắc tay liên tục, giảm sự quan tâm đến môi trường xung quanh, có những cơn co giật hay hô hấp bất thường. Chỉ ảnh hưởng đến các bé gái. |
| Rối loạn phát triển lan tỏa không đặc hiệu | Có một số triệu chứng của ASD hoặc Asperger, nhưng không đủ để được chẩn đoán là mắc hai rối loạn này. Có những khó khăn ở mức độ nhẹ hơn so với ASD hoặc Asperger trong việc giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi. |
| Rối loạn quá hoạt động giảm chú ý | Có khó khăn trong việc chú ý, kiểm soát hành vi và tổ chức. Có những biểu hiện như hay quên, lơ là, mất tập trung, hay nói nhiều, hay xao lãng, hay vận động quá mức, khó nghe lời. |
Mỗi đứa trẻ sẽ có tình trạng bệnh hay nhu cầu khác nhau nên sẽ có nhiều loại can thiệp và biện pháp phù hợp được sử dụng để cải thiện khả năng phát triển của trẻ em như:
Có thể được sử dụng để điều trị một số triệu chứng của , như lo âu, trầm cảm, co giật, quá hoạt động… Thuốc có thể được kê toa bởi các bác sĩ tâm thần học hoặc các chuyên gia y tế khác. Tuy nhiên, thuốc không thể chữa khỏi rối loạn phát triển lan tỏa, mà chỉ giảm nhẹ một số triệu chứng. Thuốc cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ, nên cần được sử dụng theo sự hướng dẫn của bác sĩ.
Có thể được sử dụng để dạy trẻ em các kỹ năng giao tiếp, tương tác xã hội và hành vi phù hợp. Liệu pháp hành vi có thể được thực hiện bởi các chuyên gia tâm lý, giáo dục hoặc ngôn ngữ. Có nhiều loại liệu pháp hành vi có thể được áp dụng cho trẻ em mắc rối loạn phát triển lan tỏa, như:
Là một loại liệu pháp dựa trên nguyên lý rằng hành vi của trẻ em có thể được hình thành và thay đổi bởi các kích thích và phản ứng của môi trường. Liệu pháp ABA sử dụng các kỹ thuật như đào tạo kỹ năng, khuyến khích tích cực, giảm thiểu tiêu cực, mô phỏng tình huống… để dạy trẻ bị rối loạn phát triển lan tỏa các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống.
Là một loại liệu pháp nhằm cung cấp các can thiệp và hỗ trợ cho trẻ em mắc rối loạn phát triển lan tỏa từ sớm, thường là từ khi trẻ em còn nhỏ hoặc mới bắt đầu có những triệu chứng. Liệu pháp can thiệp sớm bao gồm các hoạt động như khám và đánh giá tình trạng của trẻ em, lập kế hoạch can thiệp cá nhân, cung cấp các dịch vụ và nguồn lực cho trẻ em và gia đình, theo dõi và điều chỉnh quá trình can thiệp…
Là một loại liệu pháp nhằm cung cấp cho trẻ em mắc rối loạn phát triển lan tỏa một môi trường giáo dục phù hợp với năng lực và nhu cầu của họ. Liệu pháp giáo dục đặc biệt bao gồm các hoạt động như lập kế hoạch giáo dục cá nhân, cung cấp các chương trình và phương pháp giảng dạy thích hợp, cung cấp các thiết bị và tài liệu hỗ trợ, tạo điều kiện cho trẻ em tham gia các hoạt động học tập và xã hội…
>>> XEM CHI TIẾT Giáo dục đặc biệt: Tất tần tật những điều bạn cần biết
Trẻ em mắc rối loạn phát triển lan tỏa luôn cần được hỗ trợ và chăm sóc một cách tận tình và hiệu quả, giúp trẻ có thể phát huy tối đa tiềm năng của mình.
Khi mắc rối loạn phát triển lan tỏa trẻ thường rất nhạy cảm với các kích thích cảm giác, như ánh sáng, âm thanh, nhiệt độ, chạm… Do đó, một môi trường an toàn và thân thiện sẽ giúp trẻ cảm thấy thoải mái và yên tĩnh, bằng các cách sau:
Giao tiếp và tương tác với trẻ một cách rõ ràng và nhẹ nhàng, giúp trẻ hiểu được ý nghĩa và ngữ cảnh của những gì bạn nói và làm. Hiểu được điều đó, những người xung quanh phải luôn nhớ:
Những đứa trẻ mắc bệnh rối loạn lan tỏa sự phát triển luôn có mong muốn có thể tự sinh hoạt được như những người bình thường, vậy nên giáo dục và rèn luyện các kỹ năng sống là rất quan trọng.
Tham gia các hoạt động xã hội một cách an toàn và vui vẻ sẽ giúp trẻ mở rộng quan hệ và trải nghiệm cuộc sống, không có cảm giác cô lập và xa lánh với thế giới bên ngoài.
Bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về rối loạn phát triển lan tỏa. Hy vọng nó giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng của con trẻ và có những cách thức phù hợp chăm sóc con. Bạn có thể tham khảo các khóa học của Trung tâm VMC để chăm sóc đứa trẻ của bạn một cách tốt nhất.
