Rối loạn phổ tự kỷ là rối loạn phát triển ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác xã hội của trẻ em và người lớn. Nó có thể xuất hiện ở bất kỳ ai, không phân biệt giới tính, chủng tộc hay văn hóa, chính vì vậy, việc phát hiện và can thiệp sớm sẽ giúp người bệnh cải thiện được khả năng giao tiếp, xã hộ và học tập của mình.
Rối loạn phổ tự kỷ là gì?
Rối loạn phổ tự kỷ (autism spectrum disorder) là một rối loạn có các biểu hiện lâm sàng với khả năng thiếu hụt các kỹ năng xã hội, luôn có các hành vi lặp lại hay thậm chí là không có khả năng giao tiếp và ngôn ngữ.
Ngoài ra, trẻ rối loạn phổ tự kỷ còn có những biểu hiện khác rõ ràng hơn như co giật, động kinh, tác động giảm chú ý, rối loạn vị giác, thường xuyên lo lắng, bồn chồn hay thường có vấn đề về hệ tiêu hóa. Theo nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, tỉ lệ trẻ mắc chứng rối loạn phổ tự kỷ của bé trai gấp 4 lần bé gái.
Nguyên nhân gây rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ em hiện chưa được chắc chắn, nhưng có thể liên quan đến các yếu tố di truyền và môi trường.
Do di truyền
Các yếu tối di truyền có thể ảnh hưởng đến rối loạn tự kỷ ở trẻ như các biến thể gen, các đột biến gen, hoặc các bệnh di truyền khác.
Một số nghiên cứu đã cho thấy rằng hormone oxytocin có thể ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp và tương tác xã hội của người bệnh. Hormone oxytocin được gọi là hormone của sự gắn kết, vì nó giúp tăng cường sự tin tưởng, sự quan tâm, hay sự liên kết giữa các cá nhân.
Do môi trường
Một số nghiên cứu đã cho thấy rằng các yếu tố môi trường có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của não bộ và hệ thần kinh của trẻ em. Những yếu tố môi trường có thể kể đến như các loại nhiễm trùng, các chất độc hại, hoặc các tác động trong quá trình thai nghén và trong lúc sinh cũng ảnh hưởng đến việc trẻ mắc rối loạn tự kỷ. Các yếu tố này có thể gây ra các biến đổi gen hoặc làm tổn thương các tế bào não, dẫn đến các rối loạn phổ tự kỷ.
Trẻ bị rối loạn phổ tự kỷ có nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại hình của rối loạn. Các triệu chứng rối loạn phổ tự kỷ có thể kể đến như sau:
Giao tiếp: Không nói hoặc nói ít, không hiểu ngôn ngữ cơ thể hoặc giọng điệu, không duy trì liên lạc mắt hoặc chia sẻ cảm xúc, lặp lại từ hoặc câu, vv.
Tương tác xã hội: Không quan tâm đến người khác hoặc không biết cách làm bạn, không có khả năng thích nghi với các tình huống xã hội khác nhau, không có khả năng hiểu cảm giác hoặc suy nghĩ của người khác, vv.
Hành vi: Có những thói quen hoặc sở thích lặp đi lặp lại, như xoay vật, xếp hàng, hay sắp xếp theo màu sắc, có những hành vi bạo lực hoặc tự làm tổn thương bản thân, có những quan tâm hoặc niềm đam mê đặc biệt, vv.
Việc can thiệp sớm và chuyên nghiệp giúp bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ có cải thiện khả năng giao tiếp, tương tác xã hội, và học tập. Có một số phương pháp sau:
Can thiệp sớm: Là các biện pháp nhằm giúp trẻ em từ 0 đến 3 tuổi có những tiến bộ trong các lĩnh vực giao tiếp, tương tác xã hội, và hành vi. Có thể bao gồm các hoạt động như chơi cùng trẻ, dạy trẻ các kỹ năng cơ bản, hay khuyến khích trẻ thể hiện cảm xúc.
Can thiệp hành vi: Là các biện pháp nhằm thay đổi hành vi của người bệnh theo hướng tích cực và có ích. Có thể bao gồm các phương pháp như phân tích hành vi áp dụng (ABA), can thiệp dựa trên sự chú ý (ATI), hay can thiệp dựa trên lối sống (LBI).
Can thiệp giáo dục: Là các biện pháp nhằm nâng cao khả năng học tập và thích nghi của người bệnh trong môi trường giáo dục. Các hoạt động có thể bao gồm dạy trẻ các kỹ năng cơ bản, như đọc, viết, tính toán, hay các kỹ năng xã hội, như chia sẻ, hợp tác, hay giải quyết vấn đề hay những phương pháp giáo dục đặc biệt, như giáo dục tập trung vào sự can thiệp (TEACCH), giáo dục tương tác (PECS), hay giáo dục dựa trên lý thuyết tâm trí (ToM).
Can thiệp y tế: Là các biện pháp nhằm điều trị các triệu chứng liên quan đến rối loạn phổ tự kỷ, như lo âu, trầm cảm, kích động, hay mất ngủ. Có thể bao gồm các loại thuốc như chất ổn định tâm trạng, chất an thần, hay chất kháng sinh.
Can thiệp gia đình: Gia đình có thể hỗ trợ các hoạt động như học cách hiểu và ứng xử với người bệnh, tham gia vào các nhóm hỗ trợ hoặc cộng đồng liên quan, hay tìm kiếm các nguồn lực và dịch vụ hỗ trợ.
Cách phòng ngừa và hỗ trợ bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ
Rối loạn phổ tự kỷ không phải là mộ căn bệnh không thể phòng ngừa được, những biện pháp sau có thể giảm nguy cơ hoặc hỗ trợ người bệnh:
Kiểm tra sức khỏa trước và trong khi mang thai, bao gồm xét nghiệm gen của bố mẹ, xét nghiệm nhiễm trùng hoặc chất độc hại của mẹ, và xét nghiệm sự phát triển của thai nhi.
Sử dụng các biện pháp tìm kiếm sự can thiệp sớm khi có nghi ngờ mắc rối loạn phổ tự kỷ, chúng có thể giúp trẻ tiến bộ trong giao tiếp, xã hội và hành vi.
Tạo môi trường sống thân thiện và an toàn cho người bệnh rối loạn tự kỷ, thiết lập một lịch trình và truy tắc rõ ràng, tránh các yếu tố gây kích thích hoặc căng thẳng.
Cách phòng ngừa và hỗ trợ bệnh rối loạn phổ tự kỷ ở trẻ
Trong bài viết này, chúng tôi đã cung cấp các thông tin cơ bản của hội chứng rối loạn phổ tự kỷ như hiểu được trẻ rối loạn phổ tự kỷ là gì, nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị, phòng ngừa. Hy vọng chúng có thể giúp đỡ cho người bệnh và người thân của hộ một cách hiệu quả.
Để kết thúc bài viết, Trung tâm VMC xin đưa ra các khuyến nghị cho bạn:
Nếu bạn có nghi ngờ rối loạn phổ tự kỷ ở bản thân hoặc người thân, hãy tìm kiếm sự can thiệp sớm và chuyên nghiệp. Sự can thiệp sớm có thể giúp bạn có những tiến bộ trong các lĩnh vực giao tiếp, tương tác xã hội, và hành vi.
Nếu bạn đã được chẩn đoán rối loạn phổ tự kỷ, hãy tuân theo các chỉ dẫn của bác sĩ hoặc chuyên gia.
Nếu bạn là người thân của người bệnh, hãy hỗ trợ và động viên người bệnh. Các biện pháp hỗ trợ có thể giúp bạn hiểu và ứng xử với người bệnh một cách tốt nhất.
Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm về rối loạn phổ tự kỷ, hãy tham khảo các nguồn tin cậy hoặc tham gia vào các tổ chức và cộng đồng liên quan. Các nguồn tin cậy bạn có thể tìm đến như Trung tâm VMC, các sách, báo, hay website chuyên về rối loạn phổ tự kỷ và các tổ chức và cộng đồng liên quan có thể là các tổ chức phi chính phủ, các trung tâm can thiệp, các nhóm hỗ trợ, hay các diễn đàn trực tuyến.
Trung tâm VMC có một số khóa học để bạn tham khảo như:
